Helena Damętka

"Film Polski", istniejący od 1964 roku miał za zadanie promocję polskiej kinematografii i polskich filmów oraz ich sprzedaż za granicę. Od początków działalności zajmował się przygotowywaniem plakatów do filmów polskich, które były prezentowane na festiwalach europejskich i światowych. Artyści plastycy opracowujący na zlecenie projekty graficzne plakatów mieli nieskrępowane, jak na owe czasy, możliwości wyrażenia treści filmu lub myśli przewodnich z tą treścią związanych. Plakaty te, mimo obowiązku cenzurowania były zawsze traktowane z dużą dozą pobłażliwości przez komisje (zasiadali w nich najwybitniejsi artyści plastycy) oceniające plakaty, jak i przez cenzorów. Wiadomo bowiem było, że nie ukażą się one na słupach ogłoszeniowych i parkanach polskich miast i wsi – były przeznaczone do rozpowszechniania tylko zagranicą. Z chęcią zatem projektowali dla „Filmu Polskiego” najznamienitsi twórcy (płacono za projekt też według innych, wyższych stawek). Drukowane były na papierze kredowym, bardzo wtedy trudnym do zdobycia, zawsze w najlepszych drukarniach. Te wspaniałe czasy polskiego plakatu trwały do końca lat 80. i dały wielu znakomitym artystom możliwość nieskrępowanej twórczej wypowiedzi.

Od chwili powstania konkursu plakatów pisma „The Hollywood Reporter” (1971 rok), „Film Polski” starał się wysyłać plakaty polskich artystów grafików na ten konkurs. Wysyłano niejednokrotnie po kilkanaście plakatów (tylko graficzne), prawie zawsze prezentowanych z sukcesem. Okazją do prezentacji naszej twórczości plakatowej był też konkurs plakatów organizowany przy festiwalu filmowym w Chicago.

Wymieńmy te najważniejsze zjawiska, które przez lata łączono z obecnością na świecie polskiego eksportowego plakatu filmowego:

Waldemar Świerzy:

• I nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu „Ziemia obiecana”, 1975 rok
• II nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu „Lekcja martwego języka”

Franciszek Starowieyski:

• Srebrny Hugo – Chicago – plakat do filmu „Rycerz”, 1892
• Złota Plakietka - Chicago – plakat do filmu „Zmory”, 1979

Jakub Erol:

• Złoty Hugo – Chicago – plakat do filmu „Dagny”, 1977

Mark Freudenreich:

• Brązowy Hugo – Chicago – plakat do filmu „Barwy ochronne” (II wersja), 1977
• Nagroda Specjalna Hollywood Reporter – plakat reklamowy „Filmu Polskiego”, 1980

Jerzy Czerniawski:

• Srebrna Plakietka – Chicago – plakat do filmu „Constans”, 1981

Jerzy Flisak:

• Srebrny Hugo – Chicago – plakat do filmu „Olimpiada 40”, 1981

Andrzej Pągowski:

• Srebrna plakietka – Chicago – plakat do filmu „Konopielka”, 1982
• I nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu „Siekierezada”, 1987
• I nagroda Hollywood Reporter i nagroda „Besto f Show” HR – plakat do filmu „Stan strachu”, 1990 (p. A. Pągowski był w Los Angeles na uroczystości wręczenia nagród i odebrał je osobiście)

Stasys (Eidrigevicius):

• Złoty Hugo – Chicago – plakat do filmu „Maskarada”, 1987
• III nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu „Przesłuchanie”, 1990

Wiesław Wałkuski:

• I nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu „Matka Królów”, 1988
• II nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu „Chce mi się wyć”, 1990

Oczywiście to tylko najważniejsze nagrody dla plakatów eksportowych i ich autorów. Mimo gorszej jakości druku nagrodzono również bardzo wiele plakatów, które „Film Polski” jako monopolista wysyłał na konkursy, a które były wyprodukowane przez krajowych dystrybutorów do filmów polskich i do rozpowszechniania w kraju filmów zagranicznych. Wymienić należy najważniejsze nazwiska i nagrody:

Romuald Socha:

• Srebrny Hugo – Chicago – plakat do filmu „Barocco”, 1978

Andrzej Klimowski:

• II nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu plakat do filmu „Omen”, 1978

Henryk Waniek:

• Srebrny Hugo – Chicago – plakat do filmu „Dolina Issy”, 1983

Mark Freudenreich:

• III nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu „Godzina za godziną”, 1975

Franciszek Starowieyski:

• III nagroda Hollywood Reporter – plakat do filmu „Barwy ochronne”, 1977

Wiele nagród i wyróżnień zdobyli Pągowski, Rumiński, Erol, Wasilewski, Majewski, Sadowski i inni.

Plakaty polskich autorów zawsze były łakomym kąskiem dla kolekcjonerów z całego świata. Film Polski otrzymywał wiele listów z prośbą o sprzedaż plakatów do prywatnych zbiorów. Kolekcjonerzy polscy również znali drogę do magazynu plakatów „Filmu Polskiego”.

Złote lata polskiego plakatu są już przeszłością, plakat graficzny - autorski, zastąpił plakat fotosowy (bo tańszy), a w przypadku filmów zagranicznych - plakat drukowany z otrzymanego gotowego slajdu. Spacerując ulicami na palcach można policzyć plakaty, których nie zepchnęła w kąt komercja. OD czasu do czasu spostrzegamy, że ktoś odważny jeszcze wierzy w Stasysa, Pągowskiego, Świerzego czy Tomaszewskiego. Czy to możliwe, że polski piękny plakat filmowy jest już przeszłością?

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

z: 100 lat polskiej sztuki plakatu: Wystawa plakatów
Koncepcja i redakcja: Krzysztof Dydo.
Kraków: Biuro Wystaw Artystycznych, 1993

"Film polski" - instytucja powołana w 1964 roku do promocji filmu polskiego za granicą, na festiwalach i innych wydarzeniach filmowych. Działała w różnych formach do roku 2005. Do promocji najwybitniejszych polskich filmów "Film Polski" zlecał wykonanie plakatów filmowych u najznakomitrzych grafików, których prace były doceniane i nagradzane na całym świecie.